Đề bái: Phân tích hình tượng Người lái đò qua bài tùy bút Người lái đò Sông Đà của Nguyễn Tuân.
BÀI LÀM
Nguyễn Tuân là một trong những cây bút tiêu biểu của văn xuôi hiện đại. Mỗi tác phẩm của ông là một bài ca về cái đẹp của cuộc sống, của con người, với tư tưởng, tình cảm gắn bó với đất nước quê hương. Nguyễn Tuân được người đọc đặc biệt chú ý về phong cách nghệ thuật rất riêng và rất độc đáo của ông. Người lái đò Sông Đà, đó là một bài tùy bút, cũng là mộl bài thơ bằng văn xuôi đã thể hiện được những nét tiêu biểu về phong cách đó.
Người lái đò Sông Đù trước hết là một tác phẩm viết về một con người và một con sông. Nhưng dưới ngòi bút đầy hứng thú và tài hoa của ông mọi cảnh vật thiên nhiên đều trở thành những công trình mĩ thuật, con người bắt đầu trở thành những nghệ sĩ điêu luyện trong nghề nghiệp của mình.
Bằng sự tiếp cận quan sát và khả năng mô tả cùng với một kho chữ nghĩa vô cùng giàu có, chuẩn xác Nguyễn Tuân đã dựng lên những bức tranh hết sức sống động, những hình tượng kì vĩ giàu sức hấp dẫn trong thiên tùy bút rất độc dáo này.
Người lái đò trên sông Đà trong tác phẩm, trước hết là một ông già bảy mươi tuổi, đã giành một phần lớn đời mình cho nghề lái đò dọc trên sông Đà. Đó là một người lái đò lão luyện: “trên dòng Sông Đà, ông xuôi, ông ngược hơn một trăm lần rồi, chính tav giữ lái độ sáu chục lần…” trong thời gian hơn chục năm làm cái nghề đầy nguy hiểm và gian khổ này.
Đây là một con người từng trải, rất thành thạo trong nghề lái đò và đã đại đến trình độ “bằng cách lấy mắt và nhớ tỉ mỉ như đóng đinh vào lòng đất tất cả những luồng nước của tất cả những con thác hiểm trở”. Nguyễn Tuân tiếp tục bày tỏ sự khâm phục của mình đối với con người này, “Sông Đà, đối với ông lái đò ấy, như một trường thiên anh hùng ca mà ông đã thuộc đến cả những dấu chấm than, chấm câu và cả những đoạn xuống dòng’”. Thật là một cách so sánh “rất văn chương” đầy thú vị và cũng rất là Nguyễn Tuân.
Hình tượng người lái đò với “cái đầu bạc quắc thước ấy đặt trên một thân hình cao to và gọn quánh như chất sừng, chất mun” và những cách tay vẫn là cánh tay của một “chàng trai”, “trẻ tráng quá”, Nguyễn Tuân đã gọi đó là một thứ vàng mười. Ông đã đứng trước những thách thức của con sông Đà với những thế lực của những bãi đá ghê gớm, những cạm bẫy đầy kinh hoàng: “Ngoặt khúc sông lượn, thấy sóng bọt đã trắng xóa của một chân trời đá. Đá ở đây từ ngàn năm vẫn mai phục hết trong lòng sông, hình như mỗi lần có chiếc thuyền nào xuất hiện ở quãng ầm ầm mà quạnh hiu này, mỗi lần có chiếc nào nhô vào đường ngoặt song là một số hòn bèn nhổm dậy để vồ lấy thuyền”. Và một mình một thuyền ông đã giao chiến như một dũng sĩ, có lúc tưởng như ông lái đò bị nhấn chìm dưới dòng sông… Cách miêu tả chân thực và táo bạo này cho thấy sức mạnh ghê gớm của dòng sông thác hung dữ đối với con người, chỉ cần lóa mắt, lỡ tay một chút là phải trả giá bằng sinh mạng của mình.
Nhưng dũng cảm và gan dạ chưa đủ, mà cái quan trọng hơn là tài nghệ của người cầm lái để lái con đò đến mức điêu luyện, và nghệ thuật. Tác giả đã so sánh người lái đò sông Đà với người lái xe lao xuống dốc đèo tuy rất nguy hiểm nhưng người lái xe còn có phanh chân, phanh tay, có tiến lên, lùi lại “còn như cái thuyền mà lao xuống nước thì chả có cái phanh nào cả, chì có lao đi chứ không lùi lại, không lao trúng lim luồng nước thì thuyền quay ngang mà ụp, chứ không có lùi gì cả… ” vẫn bằng phương pháp so sánh, nhưng với những hình ảnh rất táo bạo, khơi gợi lạ lùng, tác gỉa đã tả sông Đà thiên biến vạn hóa, mỗi chỗ như có một bẫy nguy hiểm riêng. Có chỗ thì nước sông “reo lên như đun sôi một trăm độ muốn hất tung đà một cái thuyền đang đóng vai một cái nắp ấm nước đang sôi khổng lồ”, “có luồng nước đi lầm vào thì chết ngay”. Lại có những “hút nước” xoáy sâu như lòng giếng “ cái hút nó hút xuống, thuyền trồng ngay cây cuối ngược rồi vụt biến đi”…
Thật là một dòng sông Đà đầy nguy hiểm trở, đầy nguy nan cho con người. Thế nhưng, “ông lái đò cố nén vết thương, hai chân vãn kẹp lấy cái cuống lái…”. Mặc dù mặt ‘”’méo bệch đi” vì những đòn hiểm, “nhưng trên cái thuyền sáu bơi chèo, vẫn nghe rõ tiếng chỉ huy ngắn gọn tính táo của người cầm lái”.
Lòng tốt thiếu đi sự khôn khéo luôn luôn chẳng khác gì cái ác.
Goodness without wisdom always accomplishes evil.
Robert A Heinlein
