Dưới đây là bài viết phân tích và nêu cảm nghĩ về truyện “Tôi đi học” của Thanh Tịnh
‘Tôii đi học” là một truvện ngắn mang màu sắc hoài niệm của Thanh Tịnh in trong tập “Quê mẹ”, xuất bản năm 1941. Tác giả kế lại những kỉ niệm êm đềm, sâu sắc của tuổi thơ. trong buổi tựu trường đầu tiến trong đời, khi ông dược mẹ dẫn đi đưa vào học lớp 5, lớp đầu cấp tiểu học của trường Pháp – Việt trước năm 1945.
Mở đầu truyện là hai câu vãn dược tạo thành hai đoạn vãn rất gợi cảm. Câu một nói sắc thu với lá rụng, với mây “bàng bạc” gợi nhớ những ki niệm ‘mơn man”, nhè nhẹ lâng lãng của buổi tựu trường. Câu văn thứ hai, tác giả dùng một hình ảnh so sánh – nhân hóa đẽ hình tượng cảm giác trong sáng nảy nở trong lòng “như mấy cành hoa tươi mỉm cười giữa bầu trời quang đăng”. Giọng văn nhẹ nhàng, giàu cảm xúc. Những thế hệ học trò ngày xưa đã học thuộc lòng hai câu vãn này:
“Hàng năm cứ vào cuối thu, lá ngoài đường rụng nhiều và trên không có những đám mày bàng bạc. Lòng tôị lại náo nức những ki niệm mơn man của buổi tựu trường.
Tôi quên thế nào được những cám giác trong sáng ấy nảy nở trong lòng tôi như mẩy cành hoa tươi mỉm cười giữa bầu trời quang đãng”.
Buổi tựu trường xa xưa ấy thật đáng nhớ, đó là “một buổi mai đlầy sương thu và gió lạnh”, cậu con trai bé bỏng được mẹ “âu yếm nắm tay dẫn đi”. Con dường đi đến trường là con đường làng “dài và hẹp” vốn “đã quen đi lại lắm lần” nhưng tự nhiên chú bé “thấy lạ”. Cảnh vật quê nhà hình như “đều thay đổi” bới lẽ “vì chính lồng tôi dã có sự thay đổi lớn: hôm nay tôi đi học”. Chú bệ 7, 8 tuổi cảm thấy mình đã lớn, khỏng còn chơi bời lêu lổng “lội qua sông thả diều như thằng Quỷ và không đi ra đồng nô đùa như thằng Sơn nữa”.
Buổi tựu trường xa xưa ấy thật đáng nhớ. Chú bé cám thấy mình “trang trọng và đứng đắn ” khi được mặc chiếc áo vải dù đen dài, khi trong tay cầm hai quyên vở mới. Chú rất “thèm” cảnh mấy cậu nhó bằng chạc tuổi mình ‘áo quẩn tươm lất nhí nhảnh” gọi tên nhau, trao sách vờ cho nhau xem, có nhiều cậu vừa ôm sách vở vừa cầm cà bút thước nữa. Mẹ chú đã cầm bút ihước hộ chú. Chú non nớt ngây thơ nghĩ: “chắc chỉ người thạo mới cám nổi bút thước”. Ý nghĩ ấy thoáng qua tâm trí chú bé “như làn mây lướt ngang trên ngọn núi”. Lần thứ hai, Thanh Tịnh lại sáng tạo nên một so sánh lí thú thể hiện ý nghĩ hổn nhiên ngày thơ cùa chú bé trẽn đường tựu trường.
Phần thử hai của truyện nhắc lại những cám xúc, ý nghĩ về ngôi trường, về quang cảnh ngày tựu trường và những xúc động của chú bé.
Trường làng Mĩ Lí đã được chú bé lại một lần chỉ cách ngày tựu trường mấy hôm, khi chú đi bẫy chim quyên với thằng Minh. Đối với chú, đó là một nơi xa lạ; các lớp có cửa kính, có bản đồ treo trẽn tường. Nhà trường”“cao ráo” và “sạch sẽ”… Nhưng buổi tựu trường hôm nay, chú lại thấy khác. Trường Mì Lí “vừa xinh xắn vừa oai nghiêm như cái đình làng Hoà Ấp”, ví thế chú bé “đâm ra lo sợ vẩn vơ”. Đó là tâm trạng hổn nhiên, ngây thơ của tuổi thơ trong buổi tựu trường khi đứng trước ngôi trường xa lạ mới mẻ. Trường MT Lí như một ngày hội: “đầy đặc cả người”, người nào cũng áo quần “sạch sẽ”. gương mặt cũng “vui rươi sáng sủa”.
Thanh Tịnh đã ‘ghĩ lại rất sống động, rất chân thực cảm động những rung động, những biến thái tâm lí.của những cậu học trò mới. Họ “bỡ ngỡ đứng nép bén người thân”, “chi dám nhìn một nửa, đi từng bước nhẹ”. Đây là một so sánh rất hay nói tâm lí đáng yêu ấy: “Họ như con chim con đứng bên bờ tổ, nhìn quăng trời rộng muốn bay, nhưng con ngập ngừng e sợ”.
Có người thắng, có kẻ thua, và có những người vẫn chưa học được cách để chiến thắng.
There are winners, there are losers and there are people who have not yet learned how to win.
Les Brown
