Hướng dẫn học bài
1: Kí ức tuổi thơ hiện lên trong tâm tưởng nhà thơ vừa sinh động hồn nhiên vừa đầy suy tư day dứt. Bài thơ có 6 khổ thơ thì đến 5 khổ là kí ức tuổi thơ. Kí ức hiện lên với hai mảng hình ảnh tương phản, ngầm thể hiện sự ân hận, day dứt của nhân vật tôi trong quá trình nhận thức.
-Hai khổ thơ đầu: Đó là kí ức tuổi thơ hồn nhiên, vô tư với những trò chơi nghịch ngợm của con trẻ (câu cá, bắt chim, hái trộm nhẫn, níu váy theo bài đi chợ…). Đó là niềm say mê, mơ mộng thế giới hư ảo của tiên Phật, thánh thần (chơi đền Cây Thị, xem lễ đền Sòng, tâm hồn trẻ thơ ngất ngây trước mùi thơm của hương trầm, hoa huệ, trước điệu hát văn của cô đồng…)
-Ba khổ thơ tiếp: hiện lên hình ảnh người bà trong cuộc đời thực với bao vất vả, khổ cực, gian nan. (Cuộc sống nghèo khó nên phải “mò cua xúc tép”, “gánh chè xanh” trĩu nặng trên vai cùng bà con xuôi ngược buôn bán khắp nơi; ăn “củ dong riềng luộc sượng” để cầm hơi qua cơn đói khát; thời chiến tranh ác liệt, nhà bà bị bom Mĩ dội bà phải đi “bán trứng ở ga Lèn”…)
-Đứa cháu vô tư đến mức vô tâm không nhận ra nỗi vất vả cơ cực bà bà.
2: Hình tượng người bà trong bài thơ có sức ám ảnh, cuốn hút người đọc rất lớn.
-Sức gợi của hình tượng trước hết là ở chính cuộc đời thực của bà.
+Đó là một cuộc đời đầy vất vả, cay đắng, cả đời bà phải lam lũ tảo tần thật đáng xót thương.
+Ở người bà chứa đựng một nghị lực sống kiên cường vượt lên hoàn cảnh nghiệt ngã, không than thở, gục ngã, không nản lòng. Đó là vẻ đẹp đáng khâm phục của người lao động nói chung.
-Sức gợi của hình tượng còn thể hiện ở cảm xúc của người cháu khi dựng lại hình ảnh bà: ân hận vì mình quá vô tâm “tôi đâu biết bà tôi cơ cực thế”; xót xa khi hình dung dáng bà “thập thững những đêm hàn” buôn bán để nuôi con nuôi cháu; ngậm ngùi thương cảm khi bà phải chịu đói khát; khâm phục bản lĩnh của bà khi đối lập bà với thánh Phật. Chiến tranh ác liệt, thần thánh cũng bỏ đi tìm chốn yên bình khác, riêng bà vẫn “đi bán trứng ở ga Lèn”, kiên cường sống trong bom đạn.
Sự thật, giống như ánh sáng, làm người ta chói mắt. Sự giả dối thì ngược lại, là ánh chiều hôm tưoi đẹp bao trùm lên mọi vật.
Truth, like light, blinds. Falsehood, on the contrary, is a beautiful twilight that enhances every object.
Albert Camus
