ĐỀ BÀI: Bàn về nghề văn, có người đã mượn câu thơ trong Truyện Kiều của Nguyễn Du: Chữ tâm kia mới bằng ba chữ tài. Nhưng có người lại cho rằng: “Văn chương trước hết phải là văn chương”. Anh (chị) hiểu thế nào về những ý kiến đó và có suy nghĩ gì về mối quan hệ giữa chữ “tâm ” và chữ “tài” của người sáng tác văn chương.
BÀI LÀM
Bản chất của nghệ thuật là sáng tạo, người nghệ sĩ phải có tài năng và tâm huyết. Bàn về văn chương nói riêng, cũng như nghệ thuật nói chung, xưa nay có rất nhiều ý kiến. Có người đã mượn một câu trong “Truyện Kiều” của Nguyễn Du: Chữ tâm kia mới bằng ba chữ tài , lại có người cho rằng: “Văn chương trước hết phải là văn chương”… Hiểu như thế nào về những ý kiến đó là điều không phải dễ dàng.
Biết bao người đã nói đến cái “tâm” trong quá trình sáng tạo văn chương, nghệ thuật của người nghệ sĩ . Tâm hồn, tấm lòng của người nghệ sĩ là hết sức quan trọng. Có người khẳng định rằng: cái “tâm” ấy là yếu tố trước hết của nghệ sĩ, là điều không thể thiếu trong tác phẩm của nghệ sĩ.
Cần có một cái nhìn toàn diện và sâu sắc trước những ý kiến này, ta mới có thể đánh giá một cách đúng đắn và chân thực được. Đối với nhà văn, hơn bao giờ hết là phải có một tấm lòng nồng hậu với cuộc đời. Vì thế ” Chữ tâm kia mới bằng ba chữ tài “ là một quan niệm không xa lạ với chúng ta cũng như với người sáng tạo. Ai đó đã nói rằng: “Trước một trí tuệ vĩ đại tôi cúi đầu, trước một trái tim vĩ đại tôi quỳ gối”. Trân trọng sức mạnh, trí tuệ của con người, nhưng trước một trái tim cao cả, ta cần phải trân trọng và yêu quý hơn.Trong văn chương, quả thực chữ “tâm” chiếm một vai trò rất lớn. Đó là điều không ai có thể phủ nhận được. Nhưng tất nhiên, không thể đưa nó lên vị trí độc tôn mà xóa nhòa hết các yếu tố khác. Dù cái tâm có cao đến đâu, tấm lòng có rộng mở đến chừng nào cũng không thể quên cái tài năng của người nghệ sĩ. Không có tài năng, không thể gọi đó là văn chương. Anh phải có cả hai điều ấy anh mới sáng tạo lên một tác phẩm có giá trị.” Chữ tâm kia mới bằng ba chữ tài “là đề cao chữ tâm nhưng vẫn khẳng định vị trí của tài năng, khẳng định cái thiên phú của người cầm bút. Có thể nói, ý kiến này đã bao quát cả quá trình sáng tạo tác phẩm nghệ thuật, đặt ra yêu cầu lớn với người nghệ sĩ: phải kết hợp giữa cái tài năng với cái tâm huyết của mình.
Nhưng khi đề cao cái tâm, lại cần chú ý đến quan niệm cho rằng: “Văn chương trước hết phải là văn chương”. Điều ấy liệu có đối lập với “ Chữ tâm kia mới bằng ba chữ tài ” của Nguyễn Du hay không? Một bên đề cao cái tâm, cái lòng nghệ sĩ; một bên lại đặt cái tài là cái “ trước hết” của văn chương. Nếu chú ý đến cái “trước hết” này ta sẽ không phủ nhận ý kiến đó. “Văn chương trước hết là văn chương” có nghĩa là sau nữa mới đến tấm lòng tâm huyết, sau nữa mới vì cuộc đời, vì con người… Nếu nó chưa làm văn chương thì nó còn vì ai được nữa, nó đã là một cái gì khác mất rồi. Một thứ thuyết giáo, một sự thật lịch sử hay có khi là những dòng, những chữ vô nghĩa, tức cười, ta không thể cho ý kiến này là sai, nhưng rõ ràng nó chưa đầy đủ. Văn chương phải đặt song hành tài năng và tâm huyết của người sáng tạo. Nếu chỉ là “văn chương” hiểu theo nghĩa một chiều nó sẽ chỉ như một bông hoa đẹp mà vô hương, nó không có hồn của lòng người và tạo vật. Lời văn óng ả, kết cấu hấp dẫn nhưng không có linh hồn thì loại văn ấy cũng như không. Phải có cái tâm trong sáng cao đẹp, chi phối thì cái tài năng mới có đất mà dụng võ. Đọc một câu văn, ta ngạc nhiên khâm phục trước sự sử dụng câu chữ tài tình của tác giả; đọc một cuốn truyện ta sửng sốt thấy nhà văn sắp đặt ra nhiều diễn biến bất ngờ… nhưng nếu nhận ra tấm lòng thiết tha của tác giả đằng sau từng câu chữ, ta sẽ thấy yêu quý câu chuyện đó biết bao nhiêu… Ta thấy rằng chính tư tưởng đẹp đẽ của tác giả đã làm sáng nên tài năng, sáng lên cốt truyện… “Văn chương” – nếu hiểu theo một nghĩa thật đầy đủ thì chính nó đã bao hàm cả tài năng và tâm huyết của tác giả rồi, thiếu một trong hai yếu tố ấy “văn chương” đâu còn là văn chương nữa.
Như thế không thể coi “ Văn chương trước hết phải là văn chương” cái “trước hết” ấy phải là tấm lòng, tư tưởng người nghệ sĩ. Nguyễn Tuân, cũng chính là nhà văn đã từng quan niệm: văn chương trước hết phải là văn chương, nghệ thuật trước hết phải là nghệ thuật, nhưng cũng chính ông, hơn ai hết đã suốt đời cống hiến cho một nền nghệ thuật vì con người, mỗi tác phẩm của ông rực rỡ nhất, lấp lánh nhất vẫn là ánh sáng hướng con người tới cái “thiên lương”. “Văn chương trước hết phải là văn chương” chưa đủ, văn chương trước hết còn phải là cái tâm trong sáng và tha thiết. Đó cũng là điều chúng ta cần bàn tới trong quan niệm về mối quan hệ giữa chữ “tâm” và chữ “tài” của người sáng tác văn chương.
Ranxun Gamzatop trong “Daghextan của tôi” đã nói rằng: “Giống như ngọn lửa bốc lên từ những cành khô, tài năng bắt nguồn từ những tình cảm mạnh mẽ của con người. Tình yêu và lòng căm thù, thơ sinh ra từ nụ cười trong sáng hay từ những giọt nước mắt cay đắng’” thơ ca cũng là văn chương, nghệ thuật nói chung đều phải bắt nguồn từ tấm lòng và tài năng của ngườỉ nghệ sĩ. Tài năng và tấm lòng là hai cánh chim nâng tác phẩm của anh ta lên đỉnh cao. Hai cánh chim ấy mạnh mẽ bao nhiêu, tác phẩm của anh ta sẽ bay cao và bay xa bấy nhiêu.
Tài năng và tâm huyết, đó là hai yếu tố không thể tách rời trong sáng tạo nghệ thuật. Cái tài nhờ có cái tâm để “cháy lên ”, cái tâm nhờ có cái tài mà “tỏa sáng”. “ Cháy lên để mà tỏa sáng” (Ranxun Gamzatop) là nội dung của tác phẩm anh, là đích sáng tạo của anh…
Anh không thể nói rằng: “Tôi có tài năng của tôi, tôi chẳng cần cái gì cả. Có tài năng tôi sẽ làm được cái điều mà tôi muốn…”, đừng có vội vỗ ngực khoe khoang cái tài năng của mình. Chỉ có tài năng thôi ư? Chưa đủ! Thế còn cái tâm của anh, anh để nó ở đâu? Anh sẽ thất bại, không có cái tâm, tài năng của anh giống như viên ngọc quý mà tự tay mình anh ném nó xuống vực sâu.
Những tâm hồn nhỏ mọn có những mối lo nhỏ mọn, những tâm hồn lớn lao không có thời gian để lo lắng.
Little minds have little worries, big minds have no time for worries.
Ralph Waldo Emerson
